HIRAGANA

Dit fonetische schrift vormt min of meer de basis van het Japans. Aangezien het alle klanken bevat die er in het Japans zijn, zou je in principe alles in hiragana kunnen schrijven. Omdat het Japans echter geen spaties gebruikt en veel homofonen* kent, zou dat een haast onbegrijpelijke woordenbrij opleveren. Teksten in uitsluitend hiragana (evt. met katakana) kom je daarom eigenlijk alleen tegen in boekjes voor kinderen die pas net leren lezen, zoals de avonturen van Nijntje. 


De tekens zijn ontstaan als zeer cursieve varianten van kanji, enkel gebruikt vanwege de geassocieerde klank. Een soort super-sōsho, zeg maar. Ooit bestonden er zodoende heel veel manieren om bijvoorbeeld "ka" te schrijven, aangezien er aardig wat kanji bestaan met die uitspraak. Pas in 1900 is de onderstaande, definitieve vorm vastgelegd. De overige -nu overbodige- tekens worden hentaigana ("afwijkende vorm kana") genoemd. Buiten teksten van voor 1900 kom je die heel soms nog wel eens tegen bij de namen van bepaalde producten, winkels of restaurants. Denk maar aan het schrijven van "-aeck" i.p.v. "-aak" (of "-sch" i.p.v. "-s"), zoals men in het Nederlands doet om iets een bepaalde uitstraling te geven. 


Wanneer het hiragana boven of onder kanji wordt geschreven om daarmee de uitspraak aan te geven, heet dit furigana ("voordoen kana"). 

Wanneer het hiragana achter kanji staat ter aanvulling (bijv. als werkwoordsuitgang), heet dit okurigana ("resterend kana"). 


-------------

* Woorden die wel hetzelfde klinken, maar in kanji anders geschreven worden en dus een andere betekenis hebben. 

 

De Basis

Hiragana bestaat uit 48 tekens, waarvan er 2 (wi en we) sinds een spellingshervorming in de vorige eeuw eigenlijk niet meer in gebruik zijn. De onderstaande tabel geeft ze allemaal, inclusief volgorde en richting waarin je ze schrijft. De tabel zelf lees je -net als de meeste boeken en kranten- van boven naar beneden, van rechts naar links: dus A-I-U-E-O etc. Dit is ook de volgorde van klanken die Japanse woordenboeken of andere indexen aanhouden. Al klinken de meeste tekens in onze oren als combinaties van medeklinkers en klinkers; in het Japans zijn dit vaste klanken. Met uitzondering van de "n" (die alleen na een andere klank kan komen) bestaan er verder ook geen losse medeklinkers. 


Omdat het Japans eigenlijk alleen uit deze paar klanken bestaat is het belangrijk direct de juiste uitspraak te leren. Als je jezelf in het begin de verkeerde klank aanleert voor een 'letter', kan dit de hele basis van je uitspraak ondermijnen. Wie ze één voor één wil beluisteren kan [hier] een .zip bestand downloaden met geluidsbestanden voor alle 46 tekens. Voor wie dat niet kan/wil downloaden, zijn ze ook op [deze] site te horen door erop te klikken. Wanneer wij de uitspraak in ons alfabet schrijven geldt in het algemeen dat de medeklinkers zoals in het Engels en de klinkers zoals in het Italiaans uitgesproken worden (zie ook [romaji] onder aan deze pagina). Voor een Nederlandsere benadering wil dat zeggen: 


a als in "kat"　　｜　　i als in "mier"　　｜　　u ... tussen een "oe" en "uu" 　　｜　　e als in "mes"　　｜　　o als in "kok"


Voor het schrijven van hiragana is het -net als bij kanji- heel belangrijk de juiste volgorde en richting van de strepen aan te houden. Let dus goed op bij het oefenen ervan, zodat je geen foute gewoontes ontwikkelt. Al zijn er heel wat online hulpmiddelen en apps hiervoor, de beste manier blijft toch het ouderwetse schrijven, schrijven, schrijven. Gebruik bijvoorbeeld [deze] handige oefenpagina's en/of [deze] site voor gedetailleerde instructies per teken (ingedeeld per kolom van onderstaande tabel). 


NB: lettertypen op een computer hebben niet altijd exact dezelfde weergave als handgeschreven varianten van een teken. De letter "a" schrijven wij immers ook zelden op die manier.

 

Stemhebbende klanken

Naast de bovenstaande klanken zijn er een paar extra "medeklinker-klanken" die gemaakt worden door het plaatsen van een ゛dakuten of  ゜handakuten bij de k-, s-, t-, en h- klanken. Dit geeft ons respectievelijk g-, z-, d-, b- en p- klanken (zie tabel rechts). 


Nogmaals: wees erop bedacht dat de medeklinkers zoals in het Engels uitgesproken worden. De "g" is dus geen keelschrapend geluid of een zuiderlijke 'zachte', maar klinkt als "good". Ook de "j" is niet die van "Jantje", maar een dzj- als in Johnny. 




Lange klanken

In principe zijn alle klanken zoals weergegeven door de standaard kana tekens, kort. Bijvoorbeeld; de け is een kè, niet ké. Het langer maken van klanken gebeurt door het toevoegen van één "klinker", volgens de volgende regels: 


  • -a klanken krijgen een extra あ　　　　　
  • -i / -e klanken een extra い　　　　　　　
  • -u / -o klanken een う　　　　　　　　　

. 
.
.
.
.
.
 p-
 b-
  d-
 z-
 g-
.
 ぱ
PA
 ば
BA
 だ
DA
 ざ
ZA
 が
GA
 -a
 ぴ
PI
 び
BI
 ぢ
JI
 じ
JI
 ぎ
GI
 -i
 ぷ
PU
 ぶ
BU
 づ
(D)ZU
 ず
ZU
 ぐ
GU
 -u
ぺ
PE
 べ
BE
 で
DE
 ぜ
ZE
 げ
GE
 -e
 ぽ
PO
 ぼ
BO
 ど
DO
 ぞ
ZO
 ご
GO
 -o
NB: Er zijn een paar woorden waarbij een lange "e" klank gemaakt wordt door een extra え, zoals おねえさん (oudere zus / jongedame), en lange "o" klanken met een extra お, zoals おおきい (groot), maar dit zijn uitzonderingen. 



Samengetrokken klanken
Hoewel losse medeklinkers (m.u.v. de "n") in het Japans niet bestaan, zijn er wel klanken waarvan wij de uitspraak schrijven als dubbele medeklinkers. In hiragana wordt zo'n uitspraak geschreven met behulp van een kleine っ vóór de zgn. dubbele klank. Bijvoorbeeld in het woord voor "school": がっこう gakkō, wat een combinatie is van de karakters 学 gaku + 校 kō.  Deze っ zorgt voor een soort adempauze in het woord en wordt zelf niet uitgesproken (maak er dus geen ga-tsu-kou van!). Andere voorbeelden: 雑 zatsu + 誌 shi = ざっし　zasshi (tijdschrift),  木 boku + 剣 ken = ぼっけん　bokken (houten [oefen]zwaard).
 

Y-combi's

Als laatste groep uitbreidingen zijn er de gecombineerde klanken met een kleine ゃ, ゅ, of ょ, die alleen achter -i klanken geplaatst worden. 

 

Uiteraard kunnen ook hierop de  ゛en  ゜toegepast worden om stemhebbende klanken te creëren; bijv. ぎゅうにゅう gyūnyū  "koeienmelk" en ぴょんぴょん  pyonpyon "huppelen". 

 
 
 
 
 
 
 
 
r-
 m-
 h-
 n-
c (tj-)
 s-
 k-
.
 りゃ
RYA
 みゃ
MYA  
 ひゃ
HYA
にゃ
NYA
 ちゃ
CHA
 しゃ
SHA
 きゃ
KYA
 -ya
 りゅ
RYU
 みゅ
MYU
 ひゅ
HYU
 にゅ
NYU
 ちゅ
CHU
 しゅ
SHU
 きゅ
KYU
 -yu
りょ
RYO
みょ  
MYO
 ひょ
HYO
 にょ
NYO
 ちょ
CHO
 しょ
SHO
 きょ
KYO
 -yo
 

KATAKANA

Deze klanktekens zijn ongeveer een millennium geleden ontwikkeld, naar verluid bij het overschrijven en becommentariëren van boeddhistische teksten. In plaats van complete kanji in cursief te schrijven, gebruikten monniken (en leken) slechts kleine stukjes van statische kanji om een uitspraak mee aan te duiden. De uiteindelijke vorm werd ook bij dit schrift pas officieel vastgelegd in 1900, al kwam het wel eerder "tot rust" dan hiragana. 


Tegenwoordig gebruikt men katakana vooral voor niet-Japanse woorden, zoals buitenlandse (plaats)namen en leenwoorden. Bijvoorbeeld オランダ oranda voor "Nederland" (i.p.v. het vroegere 阿蘭陀), of makudonarudo doraibusuruu (zie foto). Namen van planten en dieren worden ook meestal met dit simpele fonetische schrift geschreven in plaats van de vele malen ingewikkeldere Chinese karakters (die er natuurlijk nog steeds voor bestaan). Waarom zou je immers de tijd nemen om 蝙蝠 (vleermuis), 鸚鵡 (papegaai), of 薔薇 (roos) volledig in kanji te schrijven als je net zo goed コウモリ, オウム, of バラ kunt gebruiken?  Het is wat dat betreft een beetje te vergelijken met Latijn. We weten allemaal dat er benamingen zoals Canis familiaris zijn, maar we zeggen liever gewoon "hond". 


De Basis

Katakana bestaat uit exact dezelfde klanken als het hiragana, alleen heeft het er andere tekens voor. Dit is waarschijnlijk het meest eenvoudig ogende schrift van de drie. Helaas maakt dat het niet automatisch makkelijk om te leren, omdat je er minder vaak mee in aanraking komt en een heel aantal tekens sterk op elkaar lijkt. Ook hier geldt dus: wil je ze goed onder de knie krijgen, ga dan aan de slag met schrijven. Je kunt [hier] direct een bestand downloaden met oefeningen en [hier] meer instructies vinden. Let op volgorde & richting! 
 

Stemhebbende klanken

Deze worden in katakana op precies dezelfde manier gemaakt als in hiragana. Oftewel: een ゛of  ゜bij de k-, s-, t-, en h- klanken resulteert in g-, z-, d-, b- en p- klanken. (zie tabel)



Lange klanken

Zijn in het katakana nog simpeler! Het enige wat je ervoor nodig hebt om een klank te verlengen is een horizontale streep ー wanneer de tekst horizontaal is opgesteld, of een verticale streep｜wanneer dit de leesrichting is, direct achter de te verlengen klank. Bijvoorbeeld: コーヒー　= koohii 　"koffie"　en　ビール　= biiru 　"bier". 



Samengetrokken klanken
Net als in hiragana wordt bij sommige klanken een kleine ッ gebruikt als koppelstuk; deze moet je niet uitspreken, maar zien als een soort dubbele medeklinker (pauzetje). 
Bijvoorbeeld: カップ kappu  "mok"  en  ハッピー　happii  "blij".
.
 
 
 
 
 
p-
  b-
  d-
 z-
 g-
 
パ
PA
 バ
BA
 ダ
DA
 ザ
ZA
 ガ
GA
  -a
ピ
PI
 ビ
BI
 ヂ
JI
 ジ
JI
 ギ
GI
  -i
プ
PU
 ブ
BU
 ヅ
ZU
 ズ
ZU
 グ
GU
  -u
ペ
PE
 ベ
BE
 デ
DE
 ゼ
ZE
 ゲ
GE
  -e
ポ
PO
 ボ
BO
 ド
DO
 ゾ
ZO
 ゴ
GO
  -o

Y-klanken

Ook deze volgen gewoon dezelfde regels als in hiragana (zie tabel) en zijn uit te breiden met  stemhebbende varianten ( ゛en  ゜). Een kleine ャ, ュ, of ョ kan alleen bij een -i klank staan. 



.
 
 
 
 
 
 
 
r-
 m-
 h-
 n-
c- (tj-)
 s-
 k-
 
リャ
RYA
 ミャ
MYA
 ヒャ
HYA
 ニャ
NYA
 チャ
CHA
 シャ
SHA
 キャ
KYA
 -ya
 リュ
RYU
 ミュ
MYU
 ヒュ
HYU
 ニュ
NYU
 チュ
CHU
 シュ
SHU
 キュ
KYU
 -yu
 リョ
RYO
 ミョ
MYO
 ヒョ
HYO
 ニョ
NYO
 チョ
CHO
 ショ
SHO
 キョ
KYO
 -yo

Alleen in katakana

Omdat het katakana een fonetisch schrift is en vooral gebruikt wordt om klanken uit andere talen weer te geven op een manier die voor Japanners leesbaar (denkbaar) is, zijn er combinaties mee te maken die je in hiragana nooit tegen zult komen. 


Bijvoorbeeld ファ om de fa klank te kunnen onderscheiden van een ha, of  ディ om de uitspraak van een duidelijke di klank (zoals in "dit") te forceren. 

Of een "v" klank, die je kunt maken door een ゛toe te voegen aan een ウ ("u). En die dan weer combineren met kleine klinkers om zo de bijvoorbeeld de naam "Van Veen" klankgetrouw(er) weer te kunnen geven: ヴァン・ヴェーン. Let wel: omdat deze klanken van nature niet in het Japans voorkomen vinden Japanners ze ook niet altijd even makkelijk uitspreekbaar - met uitzondering van een paar veelgebruikte leenwoorden (bijv.  フォーク fooku "vork").